Luisteren
Inhoud
Wat als eerste opvalt is hoe fase-rein de ATC’s zijn; er is een indrukwekkende consistentie in de timing van de geluidsgolven die van de twee drivers naar de luisteraar gaan. Hierdoor klinkt het, we hebben er geen ander woord voor, geloofwaardig. En bij langer luisteren, wisselen van tracks, wisselen van bronnen en kabels wordt deze indruk bevestigd. We horen elke verandering en niet alleen maar dat het anders klinkt maar ook waarom, waar dat aan ligt. En dat maakt het luisteren naar de SCM20A’s fascinerend en verslavend. Want het is alsof we met deze monitors echt kunnen horen hoe de opname zou moeten klinken volgens de musici, de audiotechnici, de dirigent in de controlroom van de studio.
Bijvoorbeeld: Mooie Dag van Bløf staat in onze lijst van test-tracks omdat het een zeer ruimtelijke opname is. Gemasterd in Wisseloord door Sander van der Heijden hebben we deze opname ooit met Sander in deze studio beluisterd. We weten dus hoe deze moet en kan klinken. Het bijzondere is dat het ruimtelijk effect op de ATC’s veel preciezer is dan we gewend zijn. Op de Tannoys, om maar een ander uiterste te noemen, gaat de slaggitaar bij 0:21 om ons heen staan, als een soort 3D soundscape. Datzelfde gebeurt met de verschillende effecten van gitaar en synthesizer in dit nummer. Bij de SCM20A is er ook een ruimtelijk effect, maar veel gecontroleerder.
Jacques
Ook wanneer we Jacques Loussier opzetten (Little Fugue, uweetwel) horen we niet de enorme oomph van de kickdrum, de slag op de tom die meters achter ons verdwijnt of het pianoklavier dat kamerbrede dimensies krijgt. Het is precies zoals het moet zijn: een jazztrio dat syncopisch een jazz-fuga speelt. En, niet onbelangrijk; we missen de subbas niet. Over deze monitor wordt vaak gezegd dat een subwoofer erbij moet, maar die mening delen wij niet. Er is voldoende bas om vanaf een korte afstand de track te beoordelen. Voor de volle bassen kunnen we in de studio terecht bij de grotere monitoren.
Kijken met je oren
Dan klassiek, Mendelssohn’s 4e symfonie o.l.v. Lorin Maazel, opname uit 1961 (Deutsche Grammophon). We blijven het verbazend vinden hoe goed de ‘Toningenieure’ van DG klassieke opnames uit de jaren 50 en 60 hebben uitgevoerd. In deze opname spat de energie ervan af en het is bizar hoe gelaagd en energiek het orkest klinkt. De akoestiek van de zaal is gewoon tastbaar. Collega Martijn kan bij deze opname de mondstukken van de fluiten onderscheiden. Ik had het idee dat ik de schoenmaat van de cellist op de tweede rij rechts kon zien (just bluffin’).
Toen kwam er per ongeluk een van YouTube gehaalde muziektrack door de speakers. De compressie was zo goed hoorbaar en bijna uit te tekenen, dat het griezelig was en niet om aan te horen. Brrr. Snel verder.
James
Er is iets met James Taylor; die klinkt namelijk altijd goed op ATC. We hebben dat eerder meegemaakt bij een livestream met een grote broer (of zus) van de SCM20A. De textuur van zijn stem matcht uitstekend. Het zal iets te maken hebben met de midrange, waar de stem van James Taylor zich heerlijk in nestelt.
Het belang van het midden
Want de midrange is waar de bron van een goede mix in zit. Als de midrange niet goed is uitgewerkt in de mix (per spoor, in de master), komt het niet goed met het eindproduct. En omdat er helaas meer middelmatige dan goede mixen beschikbaar zijn, om nog maar te zwijgen van de remasters, is de karakteristiek van de meeste luidsprekers ook mee-veranderd. Deze compenseren de midrange door de bassen en hoge tonen te accentueren.
Waarom is de midrange zo belangrijk? Het antwoord op deze vraag zou een apart artikel waard zijn maar de korte versie is dat wij evolutionair zijn afgesteld op de menselijke stem en wel in een frequentiebereik van 500 tot 2.000Hz, met de nadruk op 1.000Hz. Dat ouders het stemgeluid van hun eigen kind kunnen onderscheiden van dat van andere kinderen, heeft hiermee te maken. Niet voor niets is de crossoverfrequentie van de SCM20A afgesteld op 2.100Hz.
Through history this “instrument” has been the most important thing for us to hear, for communication and survival. So although the shape of our outer and inner ear has a lot to do with our hearing propensity, the brain has also been wired to key in on midrange (Paul Abbott, TapeOp).
Op deze ATC’s is het werken aan de midrange een groot genoegen. En het luisteren ernaar ook. Seal’s album Standards, waar hij de klassieke Sinatra-versies van het American Songbook opnam, klinkt fantastisch. De akoestiek van de Capitol Studios is goed hoorbaar, Seal’s stem klinkt doortekend en gelaagd, en ook hier missen we de subbas geen moment.
Random Access Memories van Daft Punk verscheen in een ‘Drumless edition’; inderdaad, het hele album maar dan zonder de drums. Op de SCM20A horen we zoveel informatie die door de luide drums gewoon niet hoorbaar zijn. We horen hier goed hoe gedetailleerd en tot in perfectie de mix is geproduceerd door de robots van Daft Punk.
Bedankt Yung om dit verder toe te lichten! Ik begrijp het nu weer wat beter. Uit mijn eigen ervaring kan ik enkel zeggen dat een tweeweg ATC voor mij nog coherenter klonk dat mijn eigen 40A. Als je van dichtbij luistert, waan je je bijna alsof je in de studio zit mee te luisteren tijdens de opname. Bij de 40A hoor je nog een heel klein beetje de drivers ipv 1 speaker. De midrange is dan weer zo goed dat je die tekortkoming naast je neerlegt. Twee verschillende presentaties, twee keer goed.
Mvg Pieter
Dank voor deze hele fijne review. Ik heb helaas geen ATC’s maar heb er vaak over gedacht om hun 75mm middentoon dome aan te schaffen. Dat is toch wel de standaard in de studio wereld te noemen. Een Duitse technische luidspreker test-site (waarvoor je moet betalen) had ATC’s onder handen genomen en vroeg zich af wat de luidspreker wereld de afgelopen 30 jaar nu eigenlijk heeft zitten doen. Dat klopt ook met jullie bevindingen!
Vergelijking met de Yamaha NS10 vind ik ook leuk om te lezen! Dat is een rare speaker die populair werd als slechte referentie. Het wisselfilter daarvan is zo, dat er een piek in het hoge midden zit die staat voor slecht geluid. Als iets daarop goed klinkt, dan is de mix als het ware ook goed voor (auto-)radio e.d. Voor referentie geluid had je de NS-1000 die met de 8 cm dome. Maar deze ATC’s zullen vast geen referentie zijn voor slecht geluid, die tijden zijn veranderd (dat bedoel je natuurlijk ook niet 🙂 ).
De woofer ziet eruit als die beroemde 75mm dome met een stukje extra conus. Geloof graag dat het super heeft geklonken bij jullie!
Over de fase: zou het kunnen dat de tweeter een tijdvertraging (digitaal) heeft zodat de oorsprong van het geluid voor beide drivers uit hetzelfde virtuele vlak komt? In de impuls responsie zie je dan min of meer één bult (tweeter en woofer tegelijk) aankomen ipv eerst de tweeter omgepoold en dan de woofer, zoals bij de meeste passieve systemen.
“Over de fase: zou het kunnen dat de tweeter een tijdvertraging (digitaal) heeft zodat de oorsprong van het geluid voor beide drivers uit hetzelfde virtuele vlak komt?”
Ja, en vooral ook dat links en rechts geen timing verschil meer hebben. Actieve speakers en vooral actieve speakers met een DSP voor het filter zij hier beter in dan veel passieve speaker / versterker combinaties.
Interessante bedenkingen Martijn!
Ik zeg “DSP voor het filter”, maar ik bedoel “DSP voor de versterker”. Bij veel actieve speakers is het filter juist vervangen door digital signal processing die de juiste frequentie reeks naar de DAC en versterker stuurt die ieder een speaker unit aandrijven. Daar kan die time alignment worden geprogrammeerd.
Dag Yung,
Ik genoot weer met volle teugen van jouw deskundige review!
Ook legde je een keer uit wat die fase-reinheid betekent. Dat komt toch door de actieve aansturing als ik het goed voorheb?
Jammer dat ik deze of de grote broer 50A niet in mijn woonkamer kan zetten. Daarvoor moet er een fineertje bijkomen aan een, laten we het beleefd zeggen, stevige meerprijs.
Mvg Pieter
Beste Pieter,
Dank voor je vriendelijke woorden!
Als je diep in de materie van fasegedrag duikt dan zijn er natuurlijk weer veel meningen en deskundigen. Het heeft volgens mij vooral te maken met de mate waarin meerdere componenten, in dit geval twee drivers en scheidingsfilter, samenwerken zodat het voor de luisteraar overkomt als 1 speaker.
Om die reden zijn dual concentric ontworpen luidsprekers zo prettig om naar te luisteren, omdat het geluid van twee drivers vanuit één punt komt.
In de ATC is het gehele ontwerp en de uitvoering verantwoordelijk voor het fasegedrag: de scheidingsfrequentie die op 2.100 Hz is afgesteld en de filtering in de combinatie met de versterking per driver.
Collega Jaap heeft de ATC SCM40A alweer een paar jaar in huis staan, zie hier zijn rapportage na een jaar: https://www.alpha-audio.net/nl/review/update-een-jaar-samen-met-de-atc-scm40a/2/
Bij een actief systeem zijn luidspreker, eindversterker en speakerkabels gecombineerd. Bij een vergelijkende testen hebben we al geconstateerd dat actieve systemen het bijna altijd winnen van losse componenten vanwege de kortere signaalwegen en de optimale afstemming van de onderdelen. En ook in prijs/kwaliteitsverhouding meestal betere ‘waar voor het geld’ bieden dan bij afzonderlijke onderdelen. Dus ja, geld speelt een rol maar let wel op wat je met wat vergelijkt.
De hobbyisten onder u zullen zeggen dat het spelen met al die onderdelen nou juist zo leuk is.